1. Ung thư vòm họng là gì?
Ung thư vòm họng là một loại ung thư ác tính bắt nguồn từ các tế bào ở vùng vòm họng - phần cao nhất của hầu họng, ngay phía sau của mũi. Nguyên nhân chính xác gây ung thư vòm họng vẫn chưa được xác định rõ ràng, tuy nhiên các yếu tố nguy cơ được xác định bao gồm:
- Virus Epstein-Barr (EBV): Đây là một loại virus phổ biến, thường gây ra bệnh đơn nhân nhiễm khuẩn. Virus EBV được cho là có liên quan đến việc phát triển ung thư vòm họng.
- Yếu tố di truyền: Người có người thân mắc ung thư vòm họng có nguy cơ cao hơn.
- Môi trường: Tiếp xúc với các chất gây ô nhiễm, khói thuốc lá, các chất bảo quản thực phẩm... cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Chế độ ăn uống: Thiếu hụt vitamin A, C và E có thể làm tăng nguy cơ.
2. Tình hình mắc ung thư vòm họng tại Việt Nam
Tính đến năm 2020, tại Việt Nam có 6 040 ca mắc mới, đứng thứ 5 trên thế giới. Ngoài ra các quốc gia mắc ung thư vòm họng nhiều nhất thế giới đa số tập trung tại các quốc gia Đông Nam Á.
Theo Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đình Phúc, chủ tịch hội tai mũi họng Hà Nội và các tỉnh miền Bắc, số ca mắc mới ung thư vòm họng trên 100.000 dân tại Việt Nam trong 1 năm lên tới 30, đứng gần như số 1 trên thế giới.
Ung thư vòm họng có thể khởi phát từ sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm yêu tố môi trường, virus và di truyền.
Nhiễm virus Epstein–Barr (EBV) là một trong những tác nhân có thể dẫn tới ung thư vòm họng. Vấn đề là, EBV cực kỳ phổ biến, chưa có vắc xin, dễ lây lan và có tính toàn cầu. Nó đang lây nhiễm cho khoảng 95% dân số Hoa Kỳ trong độ tuổi từ 30 – 40. Việc phòng ngừa chúng là bất khả thi. May là EBV thường thì chỉ gây bệnh bạch cầu đơn nhân và rất hiếm khi gây ung thư, chứng tỏ rằng các yếu tố khác cũng đóng vai trò quan trọng.
Một yếu tố gây ung thư vòm họng là di truyền. Theo TS Ngô Thanh Tùng - Trưởng khoa Xạ 1 vùng Mặt, BV Ung bướu Trung ương cho biết, ung thư vòm họng còn được gọi là “U Quảng Đông (Trung Quốc)” bởi khu vực này có số lượng người mắc cao nhất trên thế giới. Thậm chí, nếu người Quảng Đông đi nơi khác sinh sống, vùng đó sẽ có nhiều người mắc ung thư vòm họng. Vậy tức là, có những mã gen xấu độc có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư vòm họng.
Một nguyên nhân quan trọng khác gây ung thư vòm họng đến từ một chất gây ung thư có tên nitrosamine. Nitrosamine được hình thành do phản ứng giữa nitrat (NO3-) hoặc nitrit (NO2-) với một số amin. Nó có trong thịt hộp, đồ uống có cồn, mỹ phẩm và cả khói thuốc lá.
Vấn đề là cả thế giới ăn thịt hộp, cả thế giới uống rượu, bia, và cả thế giới trang điểm và hút thuốc lá, vậy thì tại sao người Việt nói riêng và người Đông Nam Á nói chung cực kỳ nhạy cảm với ung thư vòm họng?
Thật ra, Nitrosamine còn có trong các loại đạm lên men, trong quá trình lên men chua hoặc thối rữa rau củ và thịt. Chúng bao gồm dưa chua, cà muối, hành muối, thịt hun khói, mắm tôm, cá lên men, cá muối (salted fish) phần nhiều trong số này là những loại thực phẩm cổ truyền của dân tộc và phổ biến trên mâm cơm ngày thường của người Việt.
Bên cạnh đó, thói quen xông tinh dầu thường xuyên và thắp nhiều hương (nhang) khi lễ chùa lễ phật, cũng là một trong các tác nhân gây ung thư vòm họng. Thực tế trong tinh dầu có chứa 02 hợp chất hóa học là BENZOPHENONE và STYRENE. Trong các nén hương có chứa hợp chất hydrocarbon mạch vòng POLYCYCLIC AROMATIC HYDROCARBONS (PAH). Đây đều là những hóa chất có thể góp phần gây nên ung thư vòm họng.
